Η μεγαλύτερη ίσως φυσιογνωμία της Ελληνικής Επανάστασης, ο Κολοκοτρώνης, όταν αφηγείται τα απομνημονεύματα του στον Τερτσέτη αναφέρει χαρακτηριστικά: «Ο κόσμος μας έλεγε τρελούς». Μια φράση τόσο μικρή σε έκταση και τόσο μεγάλη σε νόημα.

Επί της ουσίας, η επανάσταση του 1821 ξεκίνησε χωρίς εξωτερική στήριξη. Οι ξεσηκωμένοι δεν έμοιαζαν παρά ένα Έθνος, που η συγκρότησή τους σε πολιτική οντότητα έμοιαζε με ουτοπία και που η έννοια της πραγματικής κεφαλής δεν υφίστατο στο λεξιλόγιο τους ύστερα από 400 χρόνια σκλαβιάς. Οι «γκιαούρηδες» δεν είχαμε ούτε ηγεσία, ούτε πολεμοφόδια, ούτε χρήματα, ούτε εκπαιδευμένο στρατό.

Αρχικά,  στην περιρρέουσα ατμόσφαιρα δεν μύριζες μπαρούτι, αλλά την πεποίθηση πως ο ξεσηκωμός ήταν μια υπόθεση λίγων μηνών που θα οδηγούσε στην ολοκληρωτική ήττα των Ελλήνων. Μία ήττα που θα μας στερούσε για καιρό ακόμα κάθε επιθυμία και όνειρο για Ελευθερία.

Και όμως, οι Έλληνες τα κατάφεραν. Η Επανάσταση  στην αρχή σώζεται εξαιτίας συγκεκριμένων γεγονότων την κρίσιμη στιγμή, όπως είναι η κατάληψη της Τριπολιτσάς και η εξουδετέρωση του Δράμαλη στα Δερβενάκια. Και τελικά καταφέρνει να επιβιώσει, γιατί οι Έλληνες επιδεικνύουν μια εκπληκτική αντοχή (κλέφτες, αρματωλοί, αγρότες, ναύτες πολεμούν ασταμάτητα για 6 χρόνια) και ταυτόχρονα έχουν και μια πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική, που μετατρέπει την  εχθρότητα των ξένων αρχικά σε ανοχή και στη συνέχεια σε υποστήριξη.

200 χρόνια μετά θα ήταν λάθος να αντιμετωπίζαμε την Ελληνική Επανάσταση ως μονοδιάστατο γεγονός. Τα χαρακτηριστικά που φέρει είναι πολλαπλά και κυρίως πολυδιάστατα. Πρωτίστως όμως , η Ελληνική Επανάσταση ήταν μία πατριωτική εξέγερση εναντίον των Οθωμανών και μια ακραία μαζική ανυπακοή στην τότε ισχύουσα ευρωπαϊκή τάξη, όπως αυτή είχε διαμορφωθεί στο Συνέδριο της Βιέννης το 1814-1815.

Η  εξέγερση απέναντι στους Τούρκους αντικατοπτρίζει από την πρώτη  κιόλας ανάγνωση τον κυρίαρχο εθνικό και θρησκευτικό χαρακτήρα της. Η ανυπακοή απέναντι στις ευρωπαϊκές αυλές και τον Τσάρο ήταν το αποτέλεσμα του κλίματος που καλλιέργησε ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός και η Γαλλική Επανάσταση. Και τα δύο αυτά δείχνουν ότι η επανάσταση  δεν διεξήχθη μόνο στα πεδία των μαχών, αλλά και σε ιδεολογικό και διπλωματικό επίπεδο.

Η έκρηξη, όμως, της επανάστασης δεν ήταν έργο μιας πνευματικής ελίτ. Αυτή βοήθησε στην προετοιμασία, ακολούθησε και μέσω κυρίως  του σπουδαίου έργου της Φιλικής Εταιρείας έπαιξε καταλυτικό ρόλο στο να διαδοθεί ταχύτατα σε ολόκληρη την σκλαβωμένη Ελλάδα και όχι μόνον.

Τίποτα από όλα αυτά, ωστόσο, δεν θα γινόταν εάν δεν υπήρχαν οι ήρωες του ’21. Αυτοί ήταν τα πρόσωπα της παλιγγενεσίας.  Άνθρωποι γενναίοι, σκληραγωγημένοι και  ενίοτε δολοπλόκοι. Παρασύρονταν εύκολα, είχαν συμφέροντα ανήκαν σε φατρίες , αλλά στο τέλος της ημέρας ήταν πάντα έτοιμοι να ξεπεράσουν τους εαυτούς τους. Γιατί είχαν συνείδηση της ιστορικής σημασίας των επιλογών τούς. Ο σκοπός τους ήταν ιερός και έτσι τον έβλεπαν. Το «ελευθερία ή θάνατος» δεν ήταν σύνθημα, αλλά ο  δικός τους λόγος τιμής.

Σ΄ εκείνους οφείλεται, ότι η Ελληνική Επανάσταση παρά την αρνητική συγκυρία, τις φοβερές ανατροπές και τα μεγάλα λάθη είναι η ενδοξότερη στιγμή της ιστορίας μας. Σ΄ εκείνους οφείλεται, ότι ήταν μια  επιτυχημένη επανάσταση που οδήγησε στην δημιουργία του πρώτου ανεξάρτητου εθνικού κράτους της Ανατολικής Μεσογείου. Σ’ εκείνους οφείλεται ότι μπήκαν τα θεμέλια σύνδεσης της Ελλάδας με την Δύση. Από εκείνους ξεκίνησε η πορεία που μας έχει οδηγήσει σήμερα στο να  είμαστε ανάμεσα στους λαούς της σύγχρονης Ευρώπης και του κόσμου.